- Arannews Rusiyanın
prezidenti Vladimr Putin 2014-cü il 26 dekabrda Moskvanın Ukrayna böhranında
roluna görə qərbin onun ölkəsinə iqtisadi sanksiyalarına və siyasi təzyiqlərinə
reaksiya olaraq, Rusiya Federasiyasının yeni hərbi doktrinasını imzaladı.
Kremlin rəsmi açıqlamasına əsasən, bu sənəd 19 dekabrda baş tutan Rusiyanın Təhlükəsizlik
Şurasında qəbul edilib.
Hərbi
doktrina həmişə ölkənin mühüm təhlükəsizlik və müdafiə proqramlarını göstərən
bir sənəd hesab olunur. Rusiyada təhlükəsizlik mövzusu tarixi olaraq dövlətin
siyasətlərində və qərar qəbul etməsində təsirli olub.
Kremlin
yeni hərbi doktrinasını araşdırmaq ekspertlərə imkan verir ki, Rusiyanın yeni təhlükəsizlik
baxışları ilə tanış olsunlar.
Rusiyanın
yeni hərbi doktrinası 2010-cu ildə imzalanmış doktrinanı əvəz edir. 29 səhifədən
ibarət bu yeni sənəd ölkənin 1993, 2000 və 2010-cu illərdə qəbul edilmiş sənədlərdən
sonra 4-cü sənəd hesab olunur. İcrasına 2015-ci ildən başlanması nəzərdə
tutulan təzə sənədin bəzi özəllikləri vardır ki, onu köhnə sənədlərdən fərqləndirir.
Yeni sənəddə
açıq qeyd olunur ki, "Rusiya sərhədlərində NATO-nun potensialı güclənir, raket hücumundan müdafiə sisteminin qlobal
yerləşdirilməsi istiqamətində fəal işlər həyata keçirilir". Habelə, sənəddə
qeyd olunur ki, Rusiya əleyhinə böyük müharibə imkanı azalsa da ölkəyə qarşı təhlükəsizlik
təhdidlərinin sayı çoxalmaqdadır.
Yeni
doktrina Rusiyanın qarşısında dayanan təhdidləri daxili və xarici olmaqla iki
qismə bölür:
Xarici təhdidlər,
o cümlədən raket hücumundan müdafiə sisteminin quraşdırılması, ABŞ-ın
"dünya zərbəsi" hərbi doktrinası (bu sənəd ABŞ ordusuna icazə verir
ki, Yer üzündə istənilən hədəfi çox yüksək diqqətlə 60 dəqiqə müddətində adi
başlıqlı qitələrarası raketlərlə vura bilsin), fəzada yüksək diqqətli nüvə
başlıqlı və adi başlıqlı silahların quraşdırılmasını saymaq olar.
Daxili təhdidlərə
isə Rusiya Federasiyasının konstitusiyasının zor gücünə dəyişmək, ölkədə siyasi
və sosial qeyri-sabitlik, həmçinin dövlət qurumlarının iş fəaliyyətində
nizamsızlıq təşkil etmək, Rusiyanın ərazi birliyini pozmaq və dövlətin
bötövlüyünü zəiflətmək, etnik məsələləri qızışdırmaq, terror hədələri kimi məsələlər
doktrinanın başlıca daxili prinsipini müəyyən edir.
Üstəlik,
yeni doktrinada ilk dəfə olaraq qərbin xüsusi təhlükəsizlik və hərbi şirkətlərinin
Rusiyanın qonşuluğunda yerləşməsinə toxunulur və bu ölkənin milli təhlükəsizliyi
üçün təhdid hesab edilir.
Habelə bu
sənəd xarici qüvvələrin tarixi ənənələri, mədəniyyəti, gənclərdə vətənpərvərlik
hisslərini, ata yurdunun torpaqlarını qorumaq həvəsini zəiflətməyə çalışmasını
xatırladır.
Sənəddə
Rusiyanın qonşuluğunda dost olmayan dövlət və rejimlərin iş başına gəlməsi,
xüsusilə də qərb havadarlırı tərəfindən qanuni hökumətlərin kənarlaşdırılması və
onun yerinə Rusiyanın maraqlarına uyğun gəlməyən dövlətlərin iş başına gətirilməsi
barədə də ciddi xəbərdarlıq edilir.
Xarici kəşfiyyat
orqanlarının və onların müttəfiqlərinin Rusiyaya qarşı məlum fəaliyyətlərinə sənəddə
işarə olunur.
Bunlardan
əlavə, Ukraynadakı vəziyyətlə bağlı, həmçinin Afrikanın şimalında, Suriya, İraq və Əfqanıstanda təhdidlərin yaranması Rusiya
üçün yeni təhlükə hesab edilib.
Putin
2014-cü il üçün son mətbuat konfransında dedi: "Ayı bal və giləmeyvə yeməklə
yaşayır. Amma ayını nə vaxtsa dinc qoyurlar? Yox. Ayını həmişə zəncirləmək,
dişlərini və pəncələrini qopartmaq istəyəcəklər. Sonra isə dərisini soyub
divardan asacaqlar. Bax, bizə də belə seçim təklif edirlər". O, qərbi
anti-rus təfəkkürlü olmaqda ittiham etdi və ABŞ-ın Avropanın şərqində raket
hücumlarından müdafiə sistemlərinin yerləşdirilməsinə və Soçidə keçirilən Qış
Olimpiya Oyunlarının xəbərlərinin əks etdirilməsini nümunə olaraq vurğuladı.
Rusiyanın
prezidenti 2015-ci il üçün müdafiə nazirliyinin büdcəsinin 50 milyard dollara
çatacağını açıqladı (Rusiyanın bəzi qaynaqları bu rəqəmin 81 milyard dollar
olduğunu qeyd edirlər). Putin, ABŞ hərbi büdcəsinin Rusiyanın hərbi büdcəsindən
10 dəfə çox olduğunu və təqribən 575 milyard dollara çatdığını xatırlatdı. O, həmçinin
ölkəsinin heç vaxt hücum siyasəti həyata keçirmədiyini dedi.
"Rusiyanın
terrorçu əməliyyatlardan qorunmaq üçün öz ətrafında yalnız iki (Tacikistan və
Qırğızıstanda) bazası vardır və Rusiyanın strateji qırıcı-bombardmançıları cəmi
iki ildir ki, yenidən öz uçuşularını bərpa edib"- deyə prezident bildirdi.
2014-cü
ilin hərbi doktrinası 2010-cu ildə imzalanmış sənəddəki əsas götürülən nüvə
silahlarını yenidən təsdiqləyir.
Rusiya
Federasiyası Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi, ordu generalı Valeri
Gerasimov 29 dekabrda ölkənin 24-cü kanalına verdiyi müsahibəsində dedi:
"Strateji nüvə silahlarının genişləndirilməsi ölkənin Müdafiə Nazirliyinin
öndə dayanan məsələsinə çevrilmişdir". O, artırdı: "2014-cü ildə 3
strateji hərbi raket bazası yeni Yars tipli raketlərlə təchiz edilib. Həmçinin
4 bombardmançı TU 95 MS və TU 160 təkmilləşdirilərək istifadəyə verilib".
Ondan
qabaq da Putin Rusiya Federasiyasının 2021-ci ilədək bütün hərbi yer raket
bazalarının qitələrarası balistik raketlərlə təchiz olunması göstərişini
vermişdi. Putinin fərmanına əsasən, Rusiyanın strateji nüvə qüvvələri 2015-ci
ilədək 50-dən yuxarı qitələrarası balistik raketlərlə təchiz ediləcək. O, həmçinin
hərbi dəniz donanmasında strateji bombardmançıların və sualtı qayıqların
moderinləşməsi layihəsinin həyata keçirilməsinə təkid etdi.
Rusiyanın
strateji raket qüvvələrinin 2020-ci ilədək 170 ədəd Topol M, 30 ədəd SS-19, 108
ədəd RS-24 qitələrarası balistik raketləri ilə təchiz edilməsi gözlənilir.
2014-cü
il 16 dekabrda Strateji Təyinatlı Raket Qoşunlarının komandanı general Sergey Karakayev dedi:
"Rusiya "Sarmat" adlı yeni qitələrarası ağıllı balistik raketlərinin
istehsalına çalışır və 2020-ci ilədək onları Satan (SS-18) tipli raketlərinin
yerinə quraşdırmaq niyyətindədir". Karakayevin dediklərinə əsasən,
kompleksləşmiş yeni inkişaf etmiş texnologiyaya malik raketlər, anti-raket hərəkətlərlə
qarşılaşmaqda bacarıqlı və daha çox manevrlərə və nəzarəti əldə saxlamağa daha
qabiliyyətlidir.
Yeni hərbi
doktrinaya əsasən, Rusiya özünə, yaxud müttəfiqlərinə qarşı nüvə silahı işlədəcəyi
surətdə onun əvəzini çıxmaq üçün, ya digər adi kütləvi qırğın silahları işləndiyi,
yaxud Rusiyaya qarşı çox ciddi təcavüz sayılan böyük hərbi hücum olduğu surətdə
öz nüvə silahlarından istifadə edə bilər.
Bundan əlavə,
yeni hərbi doktrinada ilk dəfə olaraq qeyd edilib ki, Rusiya bundan sonra dəqiq
silahlarından preventiv strategiyanın bir hissəsi kimi istifadə edə bilər. Amma
sənəddə bunun hansı şəraitdə istifadə ediləcəyi vurğulanmayıb.
Sənəddə
ilk dəfə olaraq Rusiyanın Şimal qütbündə milli maraqlarının qorunması mövzusuna
toxunulub və sülh şəraitində Rusiyanın silahlı qüvvələrinin önəmli məsələsi
kimi hesab edib.
Son illər
ərzində və bu ərazilərdə neft-qaz yataqlarının kəşf edilməsindən sonra Rusiya və
onun ətrafındakı 4 ölkədə: ABŞ, Kanada, Norveç və Danimarkada şimal qütbünün
qorunması mövzusu irəli gəlmiş və genişlənməkdədir. 2013-cü ilin sentyabrında
Putin təkid etdi ki, şimal qütbünü hərbiləşdirmək fikrində deyil, lakin bu məntəqədə
Rusiyanın müdafiəsi gücünü təmin etmək üçün zəruri tədbirlər görmək istəyir. O,
2014-cü ilin aprelində bildirdi ki, Rusiyanın milli maraqlarının qorunması üçün
şimal qütbünün Rusiya hissəsində hərbi baza yaradacaq və ora əsgər, təyyarə və
gəmi göndərəcək. Putin şimal qütbünün geniş ərazilərini əldə etmək üçün bu
böyük hədəfli planı bir il bundan qabaq ortaya atmışdır. O, şimal qütbünü " yüksək müdafiə prioritetləri"
adlandırdı və əlavə etdi: "Rusiya 40 ədəd hərbi gəmini və nüvə başlıqları
daşıyan balistk raketlərlə təchizatlanmış Buri" sinfindən olan ən azı bir
sualtı qayığını ora göndərəcək. Həmçinin, Rusiya məhz şimal qütbündə istifadə
etmək üçün nüvəli təyyarə daşıyan təyyarə düzəltmək niyyətindədir. Bu hərbi təchizatların
hamısı Rusiyanın buz altında olan neft və qaz yataqlarına hakimliyini qoruyub
saxlamaq üçündür.
Hər halda
aydın məsələdir ki, Rusiyanı qərb və NATO-ya qarşı kəskin nəzərli və şübhəli
yeni hərbi doktrina yazmağa məcbur edən Ukrayna böhranı və keçən ilin mart
ayında Krımın Rusiyaya birləşməsindən sonra qərbin Rusiyaya qarşı iqtisadi
sanksiyaları, Ukraynanın şərqində Donetsk və Luhansk əyalətlərinin ayrılmaq istəmələri
üzündən yaranan gərginlik və bunun ardınca NATO-nun Polşa və keçmiş sovet ölkələrindən
olan Baltik ölkələri: Latviya, Litviya və Estoniyada öz iştirakını gücləndirməsi
oldu.
Putin 24
dekabrda Ukrayna Parlamentinin NATO-ya birləşmək barədə qəbul etdiyi qərara və
NATO-nun Ukraynanı üzbəüzdə ön xətt daxilinə gətirməyə çalışmasına münasibət
olaraq xatırlatma verdi və təhdid etdi ki, Ukraynanın NATO-ya qəbul ediləcəyi
surətdə Moskvanın bu təşkilatla qalmış azacıq anlaşması da ciddi zərərə
uğrayacaq və Rusiya buna uyğun cavab verəcək. Ukraynanın NATO-ya birləşməsi
uzun illər çəkəcəyi məlum olsa da Rusiya prezidenti bu sözləri ilə aydınlıq gətirdi
ki, sovetlər dövründə Rusiyanın strateji müttəfiqi olmuş və bu ölkə ilə uzun sərhədlərə
malik Ukraynanın NATO-ya birləşmək üçün hərəkəti də Moskva üçün təhlükə hesab
edilir.
Rusiyanın
yeni hərbi doktrinası Putinin Ukrayna böhranına və bundan irəli gələn Rusiyaya
qarşı təhdidlərə görə hansı həddə narahat olduğunu göstərir.
Lakin
prezident yeni doktrinanı icra etmək üçün öz silahlı qüvvələrini yenidən
qurmalı və moderinləşdirməlidir. Buna görə də yeni doktrinanın həyata keçməsi
üçün problemlərlə qarşılaşacaqlar. Bundan əlavə, qərbin Rusiyaya qarşı
sanksiyaları da ölkə iqtisadiyyatına öz mənfi təsirini qoyacaq, neftin qiyməti
ucuzlaşacaq və bu da Rusiyanın nəzərdə tutduğu geopolitik hədəflərinin icrasına
maneə yaradacaq. Mütəxəssislərin nəzərincə neftin dəyərinin aşağı düşməsi uzun
müddət çəkə bilər. Buna görə də Rusiyanın şimal qütbündəki neft-qaz yataqlarına
maraqları azala bilər. Rublun qiyməti hazırda sovetlər dönəmindəki dəyərə enmiş
və Rusiya öz banklarını gələcəkdə müflisləşləşmədən qorumağa çalışır. Lakin
ekspertlər belə düşünür ki, bu maneələrin heç biri Putinin Ukraynadan və digər
yerlərdən əl çəkməsinə səbəb olmayacaq.
Kremlin və
Rusiyanın əksər əhalisinin nəzərincə, dövlətin Krım və Ukraynanın şərqindəki
hadisələrlə bağlı əməlləri qeyri-qanuni deyil və Rusiya ölkənin milli
maraqlarının bir hissəsi sayılan "rusları və rus mənşəli ukraynalıları dəstəkləmək"
kimi qanuni bir mövzu ilə bu məsələyə dəxalət etmişdir.
Şərqi
Avropada Rusiya və qərbin toqquşması mümkünlüyünü tamamilə rədd etmək olmaz.
Çünki NATO indiyə kimi Şərqi Avropada daşındırıcı baza yarada bilməyib və onun
müdafiə tədbiri təkcə region ölkələri ilə ortaq bir neçə kiçik həcmli və təsirsiz
manevrlərdən ibarət olub. Təəccüblü deyil ki, Rusiya ilə ortaq sərhədlərə malik
NATO üzvü olan bir neçə ölkə Rusiya tərəfindən mümkün işğal və hücüm planı ilə
qarşılaşmaq üçün müstəqil proqramlar hazırlayırlar. Çünki onların Atlantik
Müqaviləsinin gücünün qalacağına, xüsusilə də Barak Obamanın gücünə inamları zəifləmişdir.
Digər tərəfdən
də Moskva NATO ilə adi bir müharibəyə girməyə hazır deyil. Çünki Rusiyanın gəlirlərinin
azalması Rusiya ordusunun moderinləşdirməsini gecikdirəcək. Amma qəti olan
budur ki, Rusiya güclü casusluq, kiber hücumlar, seperatçi hərəkətlər, təxribat
əməlliyyatlarına qarşı "xüsusi əməliyyat" proqramı çərçivəsində
hazırdır.
Ramin Nədimi