Meydan TV “Eurasianet”-in İlqar Məmmədov haqqında yazdığı məqaləni tərcümə edib.
Arannews-Müxalif siyasətçinin Azərbaycanda hər hansı bir ümidi varmı?
Sual üzdən absurd görünə bilər. Azərbaycan illər ərzində Əliyev ailəsinin hökumət üzərində monopoliyasını daha da genişləndirdiyi dünyanın ən avtoritar ölkələrindən biridir. Parlamentdə heç bir müxalifət partiyası təmsil olunmur və müstəqil siyasətçilər sistemli şəkildə ölkəni tərk etməyə məcbur edilirlər və ya həbs olunurlar.Lakin İlqar Məmmədov inanır ki, Azərbaycanda hələ hər şey tükənməyib. Ölkənin ən məşhur siyasi məhbusu Məmmədov avqust ayında azadlığa çıxıb və Respublikaçı Alternativ Partiyasının rəhbəri vəzifəsində fəaliyyətinə davam edir. İndi o deyir ki, REAL seçkilərə qatılmağı planlaşdırır və REAL-ın mübarizə şansı olduğuna inanır.“Biz prezident Əliyevin birdən-birə azad və ədalətli seçkilər keçirəcəyini düşünəcək qədər saf deyilik. Bu, baş verməyəcək"- o deyir.Lakin Məmmədovun fikrincə, müəyyən qədər siyasi təzyiqlə hakimiyyəti qismən azad seçki keçirməyə vadar etmək olar. Bu da onun partiyasına parlamentdə müəyyən yer tutmağa imkan verəcək:“Keyfiyyətli dəyişiklik mütləq əldə edilə bilən bir şeydir. Milli Məclisdə yaxşı təmsilçilik əldə etsək, hətta seçkilər mükəmməl olmasa belə, bu, yeni bir canlılıq gətirə bilər".Məmmədov ssenarisini belə açıqlayır. Müxalifət partiyası parlamentdəki bir neçə yerini daha böyük dəyişikliyə çevirəcək və nəticədə Əliyevi hakimiyyətdən uzaqlaşdıracaq.O, Ermənistanla müqayisə aparır. Bu ilin əvvəlində Nikol Paşinyan böyük hərəkata başlamaq üçün öz partiyasının kiçik bir hissəsini parlamentə daxil etdi və bu da nəticədə uzun müddətdir hakimiyyətdə olan lider Serj Sarkisyanın istefa etməsinə və Paşinyanın baş nazir postuna gəlməsinə səbəb oldu.Məmmədov Paşinyanla birbaşa müqayisə aparmaqdan çəkinir. Lakin o qeyd edir ki, Ermənistandakı "Məxməri İnqilab" azərbaycanlıların siyasi düşüncəsinə, xüsusilə də onun REAL-ın əsas seçiciləri hesab etdiyi təhsilli orta təbəqənin fikrinə təsir edib:“Bütün cəmiyyət Ermənistandakı hadisələri çox yaxından izləyirdi. Azərbaycanın orta sinifi, tələbələr, aşağı və orta səviyyəli hökumət rəsmiləri, sahibkarlar və digərləri. Xaricə səfər edərkən gürcülər və ermənilərlə təmasda olan sinif özlərini bundan məhrum hiss edirlər. Onlar Gürcüstanı və Ermənistanı Azərbaycanla müqayisə edəndə bu iki xalqın ən azı demokratik yola cəhd göstərməsi bu sinifdə təəssüf hissi yaradır. Biz hələ də uğursuzuq. Bu mənada siyasi əhəmiyyətlidir”.Məmmədov “Eurasianet”-ə REAL-ın Bakı şəhərinin mərkəzindən kənarda yerləşən kiçik ofisində müsahibə verdi və təmirə görə yaranan toz və narahatlığa görə dəfələrlə üzr istədi. Ofislər bir əsr bundan əvvəl demokratiyanı qısa müddətli sınaqdan keçirən və ölkə müxalifəti üçün bu gün də əsas ilham qaynağı olan Azərbaycan Demokratik Respublikasının plakatları ilə bəzədilib. Bir küncdə, Avropa Birliyi bayrağının yanında Azərbaycan bayrağı yerləşdirilib. İngilis dilində mükəmməl danışan Məmmədov təmsil etməyi hədəflədiyi sahibkarlar sinifinin nümayəndələri kimi cins şalvar, köynək geyinmiş və dəbli eynək taxmışdı.Avqust ayında azad edilməmişdən öncə Məmmədov kütləvi iğtişaşlar təşkil etməkdə ittiham olunaraq 5 il həbs cəzasına məhkum edilib. Avropa İnsan Haqları Məhkəməsi ona qarşı sürülən ittihamların siyasi motivli olduğunu, onu susdurmaq və hökuməti tənqid etdiyi üçün cəzalandırmaq məqsədi daşıdığını irəli sürərək Məmmədovun azadlığa buraxılması üçün çağırış edib.Azərbaycan bu qərarı həyata keçirməkdən imtina etdikdə isə Avropa Şurası Azərbaycanı bu qurumdan çıxarılma təhlükəsi ilə üz-üzə qoyacaq proseslərə başladı. Məmmədov, nəhayət, Almaniyanın kansleri Angela Merkelin Bakıya səfərindən bir həftə öncə azad edildi.Məmmədov yalnız şərti azadlığa buraxılıb və hələ də tam bəraət qazanmayıb. Onun tam bəraət qazanmadan Azərbaycanda qanuni olaraq xidmət göstərib-göstərə bilməyəcəyi hələ məlum deyil. O qeyd edir ki, partiyanın vəkilləri hazırda bu məsələni araşdırır.Bununla yanaşı, Məmmədov əlavə etdi ki, onun çalışmasına mane olmaması üçün hakimiyyətə təzyiq göstərmək məqsədilə Azərbaycan daxilində və beynəlxalq səviyyədə siyasi səfərbərlik tədbirləri görməyə çalışacaq. Növbəti parlament seçkiləri 2020-ci ilin sonunda nəzərdə tutulub, ancaq REAL erkən seçki keçirilməsinə çalışır.Onlara qarşı təzyiqlər olması düşüncəsi ilə Azərbaycan müxalifəti hər nə qədər seçkiləri tez-tez boykot etsə də, Məmmədov deyir ki, ölkədə ədalətli seçki üçün potensial olmadığı müddətcə boykot zəif strategiyadır:“Seçki qanunundakı bütün nöqsanlara baxmayaraq, beynəlxalq seçki monitorinqi təşkilatı Demokratik Təsisatlar və İnsan Hüquqları Bürosu azad və ədalətli seçkilərin keçirilməsini mümkün hesab edir. Əks halda seçkiləri müşahidə etmək üçün 500 müşahidəçi göndərib, milyonlarla dollar sərf etməzdilər".Azərbaycan müxalifəti qarşıdurma üçün zəifdir və Məmmədov deyir ki, REAL ən azı bunu dəyişdirmək niyyətindədir.“Vaxt var idi köhnə müxalifət partiyalarını layiq olduqları kimi ciddi şəkildə tənqid edirdim. Ancaq indi onlara qarşı mübarizə aparmaq və ya onlara qarşı kampaniya aparmaq üçün heç bir səbəb görmürəm " – o əlavə edib.Bunun bir səbəbi siyasidir. REAL artıq digər siyasi partiyalardan kifayət qədər fərqlənir və artıq onları tənqid etmək lazımsızdır.İkinci səbəb qismən təhlükəsizlik məsələsi ilə bağlıdır. Məmmədov "hökumətin ən üst vəzifəli şəxslərindən" təhdid aldığını deyir və “Facebook”-da bir azərbaycanlı futbolçunu tənqid etdikdən sonra döyülərək öldürülən media hüququ müdafiəçisi Rasim Əliyevin qətlini xatırladır. Bir çoxları hələ də Əliyevin ölümünün siyasi xarakterli olduğuna inanır.“Hökumət öz hədəflərinə çatmaq üçün onlara bağlı olmayan hər hansı bir qrupun ən kiçik mübahisəsindən belə istifadə edir. Bu şiddətə, hətta öldürülməyə səbəb ola bilər" – Məmmədov qeyd edir:“Yəni müxalifətlə mübahisə etsəm, bir anda məni öldürə bilərlər və “bu, sadəcə şəxsi məsələdir, müxalifət içində daxili hesablaşmadır" deyə bilərlər. Bu, çox ciddi bir təhlükəsizlik məsələsidir. Nəticədə mən hər kəslə sülh içərisində olmalıyam. Ağılsız, ağıllı, velisoped həvəskarı, daha kim bilmirəm. Mənim tənqid etməyə davam edəcəyim tək tərəf hökumətdir". Hələlik hökumət Məmmədovun siyasi səylərini nəzərə almır. Hökumətin hücumçusu kimi tanınan bir şərhçi istehzalı bir tərzdə uzun bir yazısında qeyd edib:“Aydındır ki, sizi hərəkətə keçirən daha böyük, daha güclü, daha ağıllı və sizin olduğunuzdan çöx görünmək arzusudur”.Hətta Məmmədova simpatiya duyanların çoxu onun siyasi şansının az olduğunu düşünür."Onlar bu vəziyyətdə mübarizəyə hazır deyillər" - keçmişdə partiyaya bağlı olan insan hüquqları müdafiəçisi Səməd Rəhimli qeyd etdi.“Təkcə REAL deyil, bütün müxalifət qüvvələri təmsil olunmaqdan məhrumdur. Yetərincə təmsil olunmasanız hüquqlarınızı geri almaq üçün küçələrdə mübarizə apara bilməzsiniz”.Məmmədov bildirir ki, partiyanın minlərlə üzvü var və Azərbaycan ərazisində 20 şöbəsi açılıb.Digər müttəfiq, uzun müddətdir müxalif siyasətçi olan və analitik Zərdüşt Əlizadə daha uzun müddətli müşahidələri olduğunu açıqladı. Hökumət hakimiyyətin hər bir qoluna nəzarət etsə də, Məmmədov ictimaiyyəti maraqlandıracaq və hökumətin həll edə bilməyəcəyi məsələləri qaldıra bilər:“Məmmədov və onun dostları bu məsələləri qaldıra bilər. İnsanlara göstərə bilər ki, bu problemləri necə həll edəcəklərini bilirlər. Yəni, bu məsələləri gündəliyə qoya bilər. Vaxt gələcək, bu, onlar üçün avantaja çevriləcək”.