Təbriz Universitetinin Hüquq və Sosial Elmlər İnstitutunun rəhbəri deyib: “Azərbaycan Respublikasında mövcud olan tarixi və qədim əsərlərə diqqət etməklə o məntəqə müxtəlif dövrlərdə İranın mədəniyyət və sivilizasiyasının bir hissəsi olmuşdur”.
AranNews – Təbriz Universitetinin Şəhriyar toplantı salonunda “19 Yanvar: zəminələr, reallıqlar və prespektivlər” konfransında söz alan Hüquq və Sosial Elmlər İnstitutunun rəhbəri deyib: “Azərbaycan Respublikasında mövcud olan tarixi və qədim əsərlərə diqqət etməklə o məntəqə müxtəlif dövrlərdə İranın mədəniyyət və sivilizasiyasının bir hissəsi olmuşdur”.
Doktor İzədi əlavə edib: “İslam dövründə də o məntəqədə İran, İslam və şiəlik mədəniyyətinə malik bir sıra silsilələr formalaşmışdır. Həmçinin o məntəqə ötən bir neçə əsrdə fars ədəbiyyat və şerinin yarandığı yer olmuşdur. Nizami Gəncəvi, Xaqani Şirvani kimi böyük şairlər onun nümunələrindəndir. Nizaminin farsca şerləri azəri dilinə tərcümə edilmişdir və bəzi məntəqələrdə bu tərcümə əsil nüsxə kimi təqdim edilmişdir!”
İnstitutun rəhbəri ötən bir neçə əsrdə Azərbaycan və İranın güclü mədəni, tarixi və dini bağlılıqlarına da işarə edərək deyib: “Arazın şimal hissəinin məntəqələri İrandan ayrılanda Qaqazın həmin 17 şəhərinin əhalisi və elitası İrandan ayrılmağa razı deyildi”.
Azərbaycanda çar hökuməti dövrünə işarə edən doktor İzədi vurğulayıb: “Həmin dövrdə ruslar bu məntəqənin fars dili və əlifbasını, İslam və şiə mədəniyyətini, dinini məhv etməyə, yaxud ən azından məhdudlaşdırmağa təlaş edirdilər”.
Təbriz Universitetinin professoru çıxışının davamında deyib: “1917-ci ildə kommunist inqilabı baş tutduqdan sonra 1920-ci ildə bu məntəqədə sosialist respublikaları hakim oldu. Həmin dövrdə bu məntəqənin İranla bütün əlaqələri kəsildi, xalqın dini mərasimlərinin qarşısı alındı, bir çox ruhanilər məhv edildi, məscidləri dağıdıldı, ya da başqa mərkəzlərə çevirdi. Kommunistlər dövründə həm dini, həm də fars əlifbasını məhv etdilər”.
Doktor İzədi İkinci Dünya Müharibəsi zamanı baş verən hadisələrə də toxunaraq deyib: “İkinci Dünya Müharibəsində müttəfiqlər, o cümldən Qırmızı Ordu tərəfindən İranın işğal edilməsi hadisəsində Azərbaycan Sosialist Respublikasının Kommunist Partiyasının bir qrupu Təbrizə daxil oldu. Onlar kommunist partiyasının üzvü olan Mirzə İbrahimovun rəhbərlik etdiyi “Vətən yolunda” adlı qəzet çap etməyə başladılar. Bu qəzetdən istifadə etməklə onlar kommunizm və separatçılıq məfkurəsini İran Azərbaycanı əhalisi arasında yaymağa, Böyük Pyotrun isti sulara çıxmaq haqqında vəsiyyətini icra etməyə və kommunist ideologiyasını İranda genişləndirməyə cəhd göstərirdilər. Belə demək olar ki, məntəqədə mövcud olan İran və İslam keçmişini saxtalaşdırmaq və təhrif etmək bu qəzetin əsas vəzifəsi idi”.
Doktor İzədi çıxışını belə davam edib: “İranda İslam İnqilabı qələbə çaldıqdan sonra 79-82-ci illərdə solçuluq və kommunist qayəli qruplar Vətən yolunda qəzetinin yolunu yenidən bərpa etmək niyyətində idilər. Ancaq 82-83-cü illərdən sonra İslam Respublikası hökumətinin möhkəmlənməsi ilə bu qrupların fəaliyyəti dayandı”.
Təbriz Universitetinin professoru Azərbaycan Respublikasında mövcud müxtəlif baxışlara işarə edərək deyib: “Bir baxış İslami İranla dini, mədəni, ictimai və siyasi bağlılıqların tərəfdarıdır. Çox təəssüf ki, bu baxışa qarşı diqqətsizlik və sıxışdırma hökm sürür.
İkinci baxış Mirzə İbrahimovun yoludur. Kommunizmin məhv olmasına baxmayaraq bu baxış müasir dövrümüzdə digər formalarda İranın milli vəhdəti əleyhinə hərəkətlər edir. Gözləntimiz budur ki, cənab İlham Əliyev belə hərəkət və fəaliyyətlərin qarşısını alsın.
Üçüncü baxış isə pantürkçülərə aiddir və bu baxışın Mirzə İbrahimov yolu ilə ortaqlığı vardır. Ancaq o Türkiyə yanaşmasının tərəfdarıdır”.
Qeyd edək ki, doktor İzədi çıxışının başlanğıcında hal-hazırda Azərbaycan Respublikası adlanan məntəqənin mədəni və kimlik məsələləri haqqında söylədiklərində sui-zənn və bədgümanlıq yaranmaması üçün vurğulamışdır ki, İran İslam Respublikası 1991-ci ildə Sovetlər Birliyindən ayrılaraq müstəqillik elan etmiş ölkələri, o cümlədən Azərbaycan Respublikasını rəsmi olaraq de-yure formada tanımışdır.